विस्वास आनी अविस्वास हीं दोन विरुद्ध अर्थी उतरां. एकाच नाण्याच्यो त्यो दोन वटो. कोणाचेर विस्वास दवरचो आनी कोणाचेर अविस्वास दाखोवचो हें विंगड अणभवांचेर आनी घडणुकांचेर आदारीत आसता. विस्वासाची सुवात जेन्ना अविस्वास घेता तेन्ना ताका तितलींच म्हत्वाचीं कारणां आसचीं पडटात. एके रातयांत विस्वासाची सुवात जर अविस्वास घेता आसत जाल्यार एक तर विस्वास दाखयतना ना जाल्यार अविस्वास उक्तायतना चूक जाल्या म्हणपाक रजांव आसा.
एप्रील म्हयन्यांत नगरपालिकांच्यो वेंचणुको जाल्यो आनी कुडचडें- काकोडा नगरपालिकेंत बाळकृष्ण होडारकर हे नगराध्यक्ष म्हूण आठ आड सात मतांनी वेंचून आयले. नगराध्यक्षाच्या वेंचणुकेक अर्द वर जावचे आदींच तांचेर धा नगरसेवकांनी अविश्वास थाराव हाडलो. सवंसाराच्या इतिहासांत घडये हो विश्वविक्रम थारूं येता. ह्या घडामोडींत त्यावेळार थळाव्या आमदाराच्या हस्तक्षेपाचेर दिसाळ्यांनी उक्तेपणी बरयिल्लें.
ह्या घडणुकेची याद जावपा सारखी घडणूक हालींच पेडणें म्हालांतल्या मांद्र्यां पंचायतींत घडल्या. 10 ऑगस्टाक गोंयांत 186 पंचायती घडोवपा खातीर वेंचणुको जाल्यो. 22 तारखेक दरेका पंचायतींत सरपंचांची निवड जाली. मांद्र्यां पंचायतींत महेश कानोडकार हे सरपंचपदाचेर बिनविरोध वेंचून आयले. हाचो अर्थच असो की सगल्या पंचांचो तांचेर पुराय विस्वास आशिल्लो. चोवीस तासांत सात पंचाक महेश कोनाडकार हे विस्वासाक पात्र नात असो साक्षात्कार जालो. ज्या फुडाऱ्या वांगडा पयल्या दिसा फोटो मारिल्लो ताची दया करिनासतना ताचो आनंद खिणयाळो करीत दुसऱ्या दिसा वेगळ्याच फुडाऱ्या बरोबर जीत मनोवपाक हे पंच मुखार सरले. आपल्या निर्णायचेर चोवीस वरां लेगीत थीर रावपाची क्षमताय लोकांनी विस्वासान निवडून दिल्ल्या पंचांकडेन नासची? ह्या घडणुकेचे केंद्रबिंदू आशिल्ले दोगूय फुडारी एकाच युती सरकाराचे घटक. मागीर दोगांय मदीं थळावी स्वराज संस्था आपल्या हातांत घेवपाक इतली कित्याक सर्त लागची?
थळाव्या स्वराज संस्थांची रचणूक करतना गांवची सत्ता गांवच्या लोकांकडेन उरची आनी ताणी गांवच्या उदरगतीचो वावर आपणेच चलोवचो हो हेतू आसा. आनी देखूनच आपले प्रतिनिधी निवडपाचो अधिकार संविधानान थळाव्या नागरिकांक दिला. भारतांतली लागींलागीं साठ टक्के लोकसंख्या ही गांवांनी रावता. देशाची उदरगत जातली जाल्यार गांवची उदरगत जावची पडटली. गांवच्या लोकांक मुळाव्यो सुविधा मेळच्यो पडटल्यो. तेखातीर पंचायत मंडळांनी योग्य नियोजन करचें पडटलें. दरेका गांवची भुगोलीक, समाजीक, संस्कृतीक, शिक्षणीक फांटभूंय वेगळी आसता. देखून एखाद्या गांवच्या विकासाचो आराखडो त्याच गांवच्या लोकांनी तयार करप हें सभावीकपणान संयुक्तीक थारता.
गोंय मुक्तीच्या आदीं गोंयांत गांवकारी वेवस्था चालंत आशिल्ली. वर्सांसकीनी चलत आयिल्ली पंचायत राज वेवस्थेची ती पारंपारिक आवृत्ती. मुक्ती उपरांत कायदो पारीत जावन ग्रामपंचायतीं खातीर वेंचणुको जावंक लागल्यो. गांवांतल्या जाणट्या, सुशिक्षीत, सुसंस्कारी लोकांची निवड पंचायत मंडळांचेर जावंक लागली. कालांतरान आमदार, मंत्र्यांचो हस्तक्षेप पंचायतीच्या वावरांत जावपाक लागलो. गांवचीं विकास कामां आनी सादे सादे निर्णय घेवपाक लेगीत पंच- सरपंच आमदाराच्या दारांत पावटी मारपाक लागले. पंचायती, नगरपालिका हातांत आसप म्हणजे आमदारकेची खुर्ची सुगूर दवरपाचें साधन जालें.
पंचायती जर गांवच्या लोकांच्यो जाल्यार निर्णया खातीर पंचांनी आमदारां मुखार लाचार कित्याक जावचें? पंचायती आमदार- मंत्र्याच्या दांव्याक कित्याक बांदच्यो? निवडून आयिल्ल्या पंचांनी निकाल जाहीर जातगीच आमदाराच्या घरा वा पक्ष फुडाऱ्यांच्या कार्यालयांत वचून ताचे वांगडा फोटे कित्याक काडचे? 186 पंचायतींतल्यो 140 पंचायती आमच्या पक्षाकडेन अशें एखाद्या पक्षाच्या अध्यक्षान जाहीरपणान कित्याक सांगचें? पंचायतींची वेंचणूक पक्षीय पांवड्यार जाल्ली व्हय तर? दक्षीण गोंयांतल्या एका पंचायतींत तर कार्यालयांत सरपंचाच्या खुर्चेवयर एका राजकीय पक्षाचें चिन्न आशिल्लो बावटो लावन फोटो काडपांत नवनियुक्त सरपंच आनी उपसरपंचान धन्यताय मानली. स्थानीक स्वराज संस्थेच्या मूळ गाभ्याकच वेर घालपी ह्यो घडणुको. म्हत्वाचें म्हणल्यार ह्या पंचायतींतले भोवतेक पंच विरोधी पक्षाचे समर्थक आसून लेगीत हें घडलें.
जेन्ना गांवच्या लोकांचो आपल्या लोकप्रतिनिधीवेलो वचक उणो जाता वा पुरायपणान ना जाता तेन्ना ते नागरिकांक गृहीत धरपाक लागतात. आमी फकत पांच मिनटांचे मतदार पूण सदां खातीर नागरीक हें आमी मतींत दवरपाक जाय. णव पंचांतले पांच जाण एखाद्या सरपंचाचेर अविस्वास थाराव हाडटात जाल्यार तो पुराय गांवान भोवसंख्येन दाखयिल्लो अविस्वास अशें मानपाक जाय कारण पंच हे वैयक्तीक पांवड्यार निवडून आयिल्ले आसले तरी ते लोकांचे प्रतिनिधी म्हूण पंचायतींत वावुरतात.
गांवच्यो पंचायती राजकीय पक्षांनी न्हय तर लोकनियुक्त पंचायत मंडळांनी चलोवच्यो. ते खातीर ताणी कायद्यान गठीत करपाक अनिवार्य आशिल्ल्या विंगड समित्यांचेर राजकारणाचो विचार न करतां गांवच्या सुशिक्षीत आनी बुदवंत लोकांचो आसपाव करचो.
फोंडें सारख्या नगरपालिकेंत विस्वास- अविस्वासाचो आपालिपाचो खेळ फाटलीं दोन- तीन वर्सां सातत्यान चलत आसा. कांय लोकप्रतिनिधीं खातीर अविस्वास थाराव ही पयशे जोडपाची एक भांगराळी संद आसता. एके नगरपालिकेंत तर नगराध्यक्षाचेर अविस्वास हाडपा खातीर वेगळे पयशे आनी उपरांत नव्या नगराध्यक्षाच्या निवडी खातीर परतून पयशे घेवपाचो विक्रमय एका नगरसेवकान केल्ल्याच्यो देखी आसात.
गोवा इन्स्टिट्यूट ऑफ पब्लीक एडमिनिस्ट्रेशन आनी रुरल डेवेलोपमेंटचे वतीन आतां पंचां खातीर प्रशिक्षणांक आरंभ जातलो. पंच म्हूण कायदो आनी नैतिकता हांचेर ह्या प्रशिक्षणांत भर आसचो. हीं प्रशिक्षणां वर्सयभर सातत्यान चलचीं. ते खातीर गोवा इन्स्टिट्यूट ऑफ पब्लीक एडमिनिस्ट्रेशन आनी रुरल डेवेलोपमेंटच्या वावराच्यो आनी अधिकाराच्यो कक्षा वाडोवच्यो. पंच म्हूण लोकप्रतिनिधींच्या पारदर्शक आनी विधायक वावराचें ऑडीट जावचें. तें लोकां खातीर उपलब्ध जावचें. तशें जालें जाल्यारच लोकप्रतिनिधींच्या अनैतीक कर्तुबांचेर कांय प्रमाणांत लोकांचो वचक उरतलो. तेन्नाच स्वराज संस्थांच्या स्थापनेचो उद्देश सफळ जातलो.
